Deus ex metaphora Bóg filozofów i jego funkcje

Autor książki rozważa funkcje, jakie pełnią koncepcje „tego, co boskie” w obrębie teorii filozoficznej. Przedstawia wyjaśnienie hasła bóg filozofów. W zaprezentowanym schemacie interpretacyjnym nazywa ono niepełniący funkcji religijnych „rodzaj” koncepcji boskości, podporządkowany poszukiwaniom teoretycznym. Dążenie do zdobycia orientacji w świecie za pomocą teorii objaśniającej porządek rzeczywistości łączy się z tendencją do wprowadzania – obok innych kategorii podstawowych – odmiennych od religijnych formuł boskości. Pojawiły się one już w myśli presokratyków. Abstrakcyjne i metaforyczne koncepcje boskości Platona, Arystotelesa i Plotyna różniły się od religijnych, antropomorficznych, tradycyjnych wyobrażeń świata grecko-rzymskiego. W późnym antyku i średniowieczu, po przekroczeniu progu epokowego, teologiczne, religijne koncepcje „tego, co boskie” zdominowały starożytne formuły filozoficzne. Podporządkowane wizji judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, występują w metaforyce połączonej z religijnymi przedstawieniami Boga. W myśli nowożytnej, w wyniku „rewolucji kopernikańskiej”, gdy wraz z odkryciami naukowymi pojawiła się mechanicystyczna wizja natury, a zarazem nasiliły się spory religijne wewnątrz chrześcijaństwa, doszło do wyraźnego wyodrębnienia się różnych koncepcji określanych mianem boga filozofów. Formuły boskości deklaratywnie odrębne od religijnych pojawiły się wówczas w licznych teoriach filozoficznych i naukowych. Wzorcową przedstawił Spinoza w postaci koncepcji Deus sive Natura.

Metaforyczne, odmienne od religijnych ujęcia boskości wraz ze zmiana mi epokowymi pełniły swoją podstawową funkcję, gwarantując – zależnie od potrzeb teorii – ład kosmosu, natury bądź historii przedstawiony w rozważaniach filozoficznych. Ich dzieje rzucają światło na myśl europejską i jej przemiany.

Tematy poruszone w książce: – funkcje koncepcji boskości w obrębie teorii filozoficznej i naukowej, – antropologiczne podstawy poszukiwań filozoficznych, – przyczyny pojawienia się boga filozofów w XVII wieku, – progi epokowe i konsekwencje zmiany obrazu świata, – teoria recepcji i teoria „zmiany obsady miejsc”, – tendencja do formułowania koncepcji boskości odmiennych od wyobrażeń religijnych, – semantyka historyczna i metaforologia, – filozoficzne metafory „tego, co boskie”, ich uwarunkowania epokowe i teoretyczne, – metaforyczne i historyczne założenia teorii orientującej, – nowoczesne supozycje idei „tego, co boskie”, – funkcja koncepcji boskości a metoda filozoficzna, – obrazy świata i naukowe modele świata, – bóg bez religii.

Stefan Klemczak ukończył studia filozoficzne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Studiował także na Uniwersytecie Bolońskim, w Rzymie, w Perugii oraz w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po obronie doktoratu na KUL poświęconego Commedii Dantego rozpoczął pracę w Instytucie Religioznawstwa UJ. W Zakładzie Filozofii Religii prowadzi zajęcia między innymi z historii filozofii, antropologii filozoficznej, filozofii kultury, metodologii nauk humanistycznych, filozofii mitu, historii nowożytnego konfliktu nauki i religii oraz lektury dzieł Dantego.